ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΙΟΥ ΤΗΣ ΤΡΙΣΤΕΤΣΑΣ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Δρ. Αναστασία Κυριακού,

Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, Λευκωσία-Κύπρος

Η τριστέτσα αρχικά εντοπίστηκε στην Κύπρο κατά την περίοδο 1965-66, κυρίως σε υλικό εσπεριδοειδών που εισήχθη γύρω στο 1929 από τη Νότιο Αφρική. Το προσβεβλημένο υλικό καταστράφηκε τότε, αλλά η ίωση επανεντοπίστηκε το 1987. Από το 1992 έχει τεθεί σε εφαρμογή «Σχέδιο για την αντιμετώπιση του ιού της τριστέτσας στα εσπεριδοειδή της νήσου». Βασικοί στόχοι του σχεδίου αυτού είναι η επισκόπηση όλων των εσπεριδοειδών για τριστέτσα, η καταστροφή των προσβεβλημένων δένδρων, όπου είναι δυνατό, και η χρήση πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού για εγκατάσταση νέων φυτειών ή τον επανεμβολιασμό φυτειών που ήδη υπάρχουν.

Σε πέντε επαρχίες της νήσου έχουν μέχρι τώρα ελεγχθεί με την οροδιαγνωστική μέθοδο ELISA 58.127 δένδρα, τα οποία προέρχονται από 744 φυτείες με συνολικό αριθμό 406.500 δένδρα. Από τον ιό της τριστέτσας βρέθηκαν να έχουν προσβληθεί 2.592 δένδρα (4.46%) και 164 φυτείες (22%). Σε τέσσερις επαρχίες όλα τα προσβεβλημένα δένδρα έχουν εκριζωθεί έναντι απoζημιώσεων προς τους παραγωγούς. Στην πέμπτη επαρχία όμως, την επαρχία Αμμοχώστου όπου το ποσοστό προσβολής στα δένδρα είναι ψηλό (18,3%), η εξάλειψη της ασθένειας Θεωρήθηκε ανέφικτη και ως εκ τούτου οι προσπάθειες περιορίζονται στην εκρίζωση δένδρων που έχουν προσβληθεί από σοβαρές φυλές του ιού. Επιπλέον, έχει εκδοθεί νομική διάταξη που απαγορεύει τη διακίνηση πολλαπλασιαστικού υλικού από την επαρχία αυτή σε άλλες περιοχές της Κύπρου.

Πολλά από τα προσβεβλημένα δένδρα ήταν ασυμπτωματικά, ενώ άλλα παρουσίασαν ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, από ήπια χλώρωση μέχρι νανισμό, ξήρανση κλαδίσκων σοβαρή παρακμή και σε σπάνιες περιπτώσεις ξήρανση. Από το ιστορικό των προσβεβλημένων φυτειών φαίνεται ότι η τριστέτσα έχει διαδοθεί κυρίως με πολλαπλασιαστικό υλικό. Το μέχρι σήμερα ποσοστό προσβολής είναι στα πλαίσια ελέγχου της τριστέτσας με εκριζώσεις, αλλά θα καταβληθεί προσπάθεια για επίσπευση του προγράμματος και εξάλειψη όσο το δυνατόν περισσότερων εστιών μόλυνσης. Έτσι πιστεύεται ότι θα αποφευχθεί ο κίνδυνος εξάπλωσης της ίωσης σε περίπτωση άφιξης της αφίδας Toxopteracitricida, που είναι ως γνωστό, ο πλέον αποτελεσματικός φορέας του ιού της τριστέτσας, και βρίσκεται ήδη κοντά στη λεκάνη της Μεσογείου.


O ΙΟΣ ΤΗΣ ΤΡΙΣΤΕΤΣΑΣ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

MarianoCambra,

InstitutoValencianodeInvestigacionesAgrarias (IVIA)

Η ισπανική εσπεριδοκαλλιέργειας έχει μεγάλη οικονομική σημασία. Η Ισπανία είναι ο κύριος εξαγωγέας νωπών καρπών εσπεριδοειδών στον κόσμο και η τέταρτη χώρα παραγωγής τους (6.000.000 μετρικοί τόνοι). O ιός της τριστέτσας των εσπεριδοειδών (Citrustristezavirus, CTV) εισήχθη στην Ισπανία ενωρίς, πιθανώς κατά το 1930-1935. Η πρώτη έκρηξη της ασθένειας της τριστέτσας αναφέρεται το 1957 στη Ν. Βαλένθια. Από το 1935 υπολογίζεται ότι περισσότερα από 40.000.000 δένδρα (κυρίως πορτοκαλιές και μανταρινιές) εμβολιασμένα επί νεραντζιάς κατέρρευσαν λόγω του CTV.

Η διασπορά της τριστέτσας αρχικά (1995-1989) οφειλόταν στο συνδυασμό ανεξέλεγκτης διακίνησης μολυσμένου αλλά άνευ συμπτωμάτων αγενούς πολλαπλασιαστικού υλικού και στην εξάπλωση με τους μη ικανούς φoρείς του ιού Toxopteraauranti και Aphisspiraecola. Όταν άλλαξε η πληθυσμιακή σύνθεση των αφιδων (1989-1990) και επικράτησε ο αποτελεσματικός φορέας Aphisgossypii, η τριστέτσα εξαπλώθηκε ταχύτατα κατά τα τελευταία έτη. Ήπιες απομονώσεις («στελέχη»), που προκαλούν μόνο κατάρρευση των εμβολιασμένων επί νεραντζιάς δένδρων (εκτός της λεμονιάς, που είναι ανεκτική στο υποκείμενο αυτό) είναι κοινές στην Ισπανία, Μετά το 1968, το ισπανικό υπουργείο Γεωργίας απαγόρευσε τον πολλαπλασιασμό πορτοκαλιάς, μανταρινιάς και βοτρυοκάρπου επί υποκειμένου νεραντζιάς στα φυτώρια εσπεριδοειδών.

Η τριστέτσα επέβαλε δραστική αλλαγή στην Ισπανική βιομηχανία εσπεριδοειδών προς τη χρησιμοποίηση ανεκτικών στον CTV υποκειμένων. Έγινε μια τεράστια προσπάθεια επιστημονική, τεχνολογική και οικονομική, δημόσια και ιδιωτική, με σκοπό την ανάπτυξη δράσης και στρατηγικών για τη διαχείριση και τον έλεγχο του προβλήματος CTV. Το 1975 άρχισε ένα αξιοσημείωτο Πρόγραμμα Βελτίωσης των Ποικιλιών Εσπεριδοειδών (CitrusVari-etyImprovementProgram), με αντικειμενικό σκοπό την απόκτηση αμόλυντων (virus-free) φυτών με μικροεμβολιασμό κορυφαίων μεριστωμάτων (invitro), ώστε να διατίθεται υγιές υλικό εμβολιασμού (εμβολιοφθαλμοι) σε κανονισμένα φυτώρια εσπεριδοειδών και να εγκατασταθεί μία τράπεζα βλαστο-πλαστώματος από υγιή φυτά εσπεριδοειδών.

Επιπλέον, ιδρύθηκε ένας Σταθμός Φυτοκαραντίνας για την ασφαλή εισαγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού και τα φυτώρια είχαν επισήμως κανονισθεί να παράγουν αποκλειστικά πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό. Παραλλήλως, αναπτύχθηκαν ευαίσθητες διαγνωστικές μέθοδοι και διαγνωστικά πρωτόκολλα, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ειδικών μονοκλωνικών αντισωμάτων και άλλων αντιδραστηρίων, ώστε να εξασφαλίζεται αξιόπιστη ανίχνευση του CTV σε ευρεία κλίμακα. Η χρησιμοποίηση της παραλλαγής της ιστοεκτυπώσης της ενζυμικής μεθόδου ανοπροσρόφησης ELISA (tissue-printELISA) επιτρέπει την εκτέλεση χιλιάδων δοκιμών για τον ιό από ιδιωτικούς και επίσημους χρήστες με τρόπο ευαίσθητο και οικονομικό. 'Έχουν εκτελεσθεί χιλιάδες επισκοπήσεις για την αξιολόγηση της συ¬χνότητας εμφάνισης του CTV στους διάφορους δήμους της Ισπανίας, καθώς και επιδημιολογικές μελέτες για την παρακολούθηση της συμπεριφο¬ράς της τριστέτσας σε συγκεκριμένες περιοχές, ώστε να συνταχθούν πρότυπα προειδοποιήσεων για την εξάπλωση του ιού

Οι επιδημιολογικές μελέτες έδωσαν τη βασική πληροφόρηση, βασιζόμενη σε αξιόπιστες ανιχνευτικές μεθόδους. με την οποία μπορούν να αναπτυχθούν μέτρα μείωσης των ρυθμών μόλυνσης και αναλυτικές οδηγίες στους καλλιεργητές, συμπεριλαμβανομένης της εκρίζωσης των παλαιών οπωρώνων και της αλλαγής προς τη σύγχρονη εσπεριδοκαλλιέργειας. Όλες αυτές οι πολιτικές είχαν ως αποτέλεσμα την προοδευτική και συστηματική αντικατάσταση των προσβεβλημένων από τριστέτσα δένδρων. 'Έχουν φυτευτεί περισσότερα από 100.000.000 αμόλυντα από παθογόνα φυτά εσπεριδοειδών, χρησιμοποιώντας επιλεγμένες ποικιλίες. εμβολιασμένες κυρίως σε Carrizo ή Troyercitrange. Το 80% της ισπανικής εσπεριδοκαλλιέργειας είναι πλέον προστατευμένο από την ασθένεια της τριστέτσας με τον τρόπο αυτό. Το πρόβλημα της τριστέτσας έχει λυθεί για τις νέες φυτείες. εφόσον δεν εισαχθούν στη μεσογειακή λεκάνή πιο επιθετικές απομονώσεις του ιού. Η τριστέτσα έγινε το «άλλοθι» για την αλλαγή προς σύγχρονη εσπεριδοκαλλιέργεια, με τη συνεργασία παραγωγών, φυτωριούχων, εξαγωγέων, γεωπόνων και της Διοίκησης.