Είναι η ίωση που οι Αγγλόφωνοι ονομάζουν Ταχεία ξήρανση (Quickdecline) και οι Ιταλοϊσπανόφωνοι Μελαγχολία - Θλίψη (Tristezza).

Τα συμπτώματα της Τριστέτσας, από τη μείωση της ζωηρότητας και απόδοσης (καχεξία) μέχρι τη γρήγορη ξήρανση των δέντρων (αποπληξία), παρουσιάζονται σε διαφορετική διαβάθμιση, ανάλογα με το είδος των εσπεριδοειδών και προπαντός ανάλογα με το υποκείμενο εμβολιασμού καθώς και τη διαφορετική φυλή του ιού.
Η μόλυνση δεν γίνεται (ευτυχώς) με το σπόρο, αλλά με τα εμβόλια, εργαλεία και τα έντομα, ιδίως μελίγκρες και μάλιστα τη μαύρη (Toxopterasp).

Σε εγρήγορση βρίσκεται τα τελευταία χρόνια ο κλάδος της εσπεριδοκαλλιέργειας και στη χώρα μας, καθώς ο καταστρεπτικός ιός της Τριστέτσας, που από πολύ νωρίτερα είχε πλήξει τις καλλιέργειες των άλλων μεσογειακών χωρών και γενικότερα όλων των παραγωγικών χωρών ανά τον κόσμο εισήλθε και στην Ελλάδα. Η τριστέτσα, με τη μορφή της αποπληξίας ή της βραδείας κατάπτωσης των εμβολιασμένων επί νεραντζιάς δέντρων (πορτοκαλιάς, μανταρινιάς και γκρέιπ φρουτ) κατέστρεψε 30.000.000 δένδρα στην Αργεντινή και Βραζιλία κατά τις δεκαετίες 1930 και 1940, 4.000.000 δένδρα στην Καλιφόρνια μετά το 1939, 40.000.000 δένδρα στην Ισπανία από το 1935 κ.λπ. Μέχρι το 2000 η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της Μεσογείου που δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα προσβολής των δέντρων εσπεριδοειδών από Τριστέτσα.

Κάποια χρόνια νωρίτερα, συγκεκριμένα το 1994, «η κοινή ευρωπαϊκή νομοθεσία φυτοϋγειονομικού ελέγχου ήρε την απόλυτη α¬παγόρευση εισαγωγής φυτικού υλικού εσπεριδοειδών από χώρες της Ε.Ε. 'Έτσι προέκυψε ο κίνδυνος εισαγωγής του ιού από την Ισπανία, χώρα της Ε.Ε με τεράστια ανάπτυξη στον τομέα των εσπεριδοειδών και τεράστια πίεση εξαγωγής φυτωριακού υλικού εσπεριδοειδών, αλλά με διάχυτη την τριστέτσα, με υψηλό δηλαδή συντελεστή κινδύνου μόλυνσης του φυτωρια¬κού υλικού της από τον ιό της τριστέτσας.»

Από το 1995 ξεκίνησε το πρόγραμμα του υπουργείου Γεωργίας για τον έλεγχο της ίωσης τριστέτσας στις φυτείες των εσπεριδοειδών στη χώρα μας. Τον Ιούνιο του 2000 διαπιστώθηκαν τα πρώτα κρούσματα του ιού στην περιοχή της Αργολίδας από φυτωριακό υλικό ισπανικής προέλευσης, που είχε εισαχθεί το 1994 Μάλιστα, από τους ελέγχους που διενεργήθηκαν στην πορεία, διαπιστώθηκε μετάδοση του ιού σε διπλανά δέντρα από τα αρχικά προσβεβλημένα. καθώς και σε δέντρα πιο απομακρυσμένα, που μολύνθηκαν από έντομαφορείς (αψίδες).

Το Μάιο του 2001 κατόπιν ελέγχου βρέθηκαν στην ίδια περιοχή 7 μολυσμένα δενδρύλλια της νέας ποικιλίας μανταρινιάς Clemenpons σε σύνολο 1038 δενδρυλλίων που εισήχθησαν, τα οποία μάλιστα έφεραν μπλε καρτελάκι (υλικό πιστοποιημένο).'Όλα τα δενδρύλλια, τόσο της αρχικής παρτίδας όσο και της τελευταίας εισαγωγής, καθώς επίσης και τα δέντρα που εντοπίστηκαν να έχουν εμβολισθεί με υλικό από αυτά και ακόμη εκείνα που μο¬λύνθηκαν στο χωράφι με αφίδες, συνολικά 73, καταστράφηκαν με καύση.

Εν τω μεταξύ κρούσματα τριστέτσας διαπιστώνονται και στην Κρήτη, στους νομούς Χανίων και Ρεθύμνου. Το 2001 η Διεύθυνση Γεωργίας Χανίων σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς Χανίων και το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου Ηρακλείου εντοπίζει 3.541 μολυσμένα ή ύποπτα προσβολής δένδρα σε κτήματα 30 παραγωγών του νομού Χανίων. Ο ιολογικός έλεγχος έδειξε ότι το 70% των παραπάνω δένδρων ήταν μολυσμένα. Τα δένδρα στο σύνολό τους ξεριζώθηκαν και καταστράφηκαν. Στο νομό Ρεθύμνου επισημάνθηκαν και καταστράφηκαν 98 δένδρα, μολυσμένα ή ύποπτα προσβολής, που είχαν χρησιμοποιήσει εμβόλια LaneLate,τα οποία προέρχονταν από τα Χανιά. Περίπου 70 δενδρύλλια, μολυσμένα ή ύποπτα που προέρχονταν από το φυτώριο της Κεντρικής 'Ένωσης Χανίων πουλήθηκαν λιανικώς σε ολόκληρη την Κρήτη. Εξαιτίας της μη έκδοσης τιμολογίων, ο έλεγχος μέχρι τα δενδρύλλια να εισέλθουν στην παραγωγή, μετά από 1-2 χρόνια, είναι σχεδόν αδύνατος.

Το 2002 εστάλησαν στο Σταθμό Ελέγχου Αγενούς Πολλαπλασιαστικού Υλικού Ασπροπύργου δείγματα από κτήματα στην Κρήτη, με προτεραιότητα στα κτήματα των 30 παραγωγών που βρέθηκαν μολυσμένα, καθώς και στα γειτνιάζοντα με αυτά. Από τη δειγματοληψία αυτή βρέθηκαν 62 δείγματα ποικιλίας LaneLate θετικά στον ιό. Σε 3 δείγματα από διπλανά δένδρα κοινής ομφαλοφόρου, κατά τους τελευταίους, ελέγχους (άνοιξη 2002) τα αποτελέσματα ήταν θετικά, γεγονός που πιστοποιεί τη μετάδοση του ιού με έντομαφορείς.

Ο ιός έχει μεγάλη τάση γενετικής παραλλακτικότητας και ανάδυσης φυλών, Μεταδίδεται με τις αφίδες Taxopetracitricidus, Aphisgossypii, Aphisspiricola και Toxopetraauranti. Η πρώτη είναι ο κύριος φορέας του ιού, με τον οποίο έχουν κοινή καταγωγή και είναι υπεύθυνη για τις καταστρεπτικές επιδημίες στην Ν.Αμερική (Αργεντινή, Βραζιλία). Σήμερα έχει καταλάβει όλες τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής και Καραϊβικής και έχει περάσει στη Μαδέρα νήσο στις ακτές του Μαρόκου απειλώντας την Ευρώπη. Οι καταστροφές της Καλιφόρνιας και της Ισπανίας οφείλονται στο φορέα Aphisgossypii, ο οποίος αφθονεί και στην Ελλάδα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ακόμη ότι επειδή η ασθένεια αυτή είναι ίωση, για την αντιμετώπισή της δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν χημικά σκευάσματα, όπως συμβαίνει σε περιπτώσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε έντομα, μύκητες ή βακτήρια. Καθοριστικό στοιχείο για την αντιμετώπισή της είναι η χρησιμοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού (εμβόλια, δενδρύλλια) και ακόμη να μην υπάρχουν εστίες με μολυσμένα δένδρα στα κτήματα, γιατί έτσι αποφεύγεται ο κίνδυνος μετάδοσης με έντομα-φορείς (αφίδες), ενώ η χρησιμοποίηση ανεκτικών υποκειμένων δεν παρουσιάζει απόλυτη κάλυψη.

Η ίωση της Τριστέτσας αποτελεί ως γνωστόν την πλέον καταστρεπτική ασθένεια των εσπεριδοειδών παγκοσμίως.

Μετά τον εντοπισμό του ιού της Τριστέτσας στην Άρτα το 2011, αλλά και λόγω της διαπιστωμένης παρουσίας του ιού σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Αργολίδα, Λακωνία, Χανιά, Κορινθία) είναι απαραίτητη η πιστή τήρηση της φυτοϋγειονομικής νομοθεσίας για την αποφυγή διάδοσης της ίωσης.

Τα φυτά των εσπεριδοειδών (Citrusspp.) αναφέρονται στο Παράρτημα V, Μέρος Α, Κεφ. Ι του Προεδρικού Διατάγματος 365/2002, και προκειμένου να διακινηθούν τόσο εντός της χώρας όσο και εντός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει απαραίτητα να συνοδεύονται απόΦυτοϋγειονομικό Διαβατήριο.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΦΥΤΟΫΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟΥ

(1) Αναγράφεται η αρμόδια αρχή που εγκρίνει την έκδοσή του: Δ/νση Αγροτ. Οικονομίας και Κτηνιατρικής ή Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου (ΠΚΠΦ & ΠΕ).
(2) Αναγράφεται ο κωδικός ή το όνομα της προστατευόμενης ζώνης για την οποία ισχύει.

Το Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο είναι ένα καρτελάκι ορθογώνιου σχήματος, της μορφής που φαίνεται παραπάνω, το οποίο εκτυπώνει ο παραγωγός του φυτού (φυτωριούχος), μετά από σχετική έγκριση της Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας στην οποία ανήκει και θα πρέπει να συνοδεύει το φυτό καθ’ όλη την διάρκεια της διαδρομής του μέχρι την τελική του εγκατάσταση.

Το Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο πιστοποιεί ότι το συγκεκριμένο φυτό έχει ελεγχθεί, τόσο για την ίωση της Τριστέτσας, όσο και για άλλα παθογόνα καραντίνας και η διακίνησή του είναι ασφαλής.
Το Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο για να έχει ισχύ και να είναι νόμιμο πρέπει να επικολλάται ή να προσδένεται με μόνιμο τρόπο πάνω στο φυτό ή πάνω στη συσκευασία των φυτών, εάν αυτά διακινούνται συσκευασμένα.

Οι διακινητές (έμποροι) οι οποίοι δεν παράγουν οι ίδιοι τα φυτά αλλά αγοράζουν από φυτωριούχους ή από άλλους εμπόρους, υποχρεούνται να ζητούν καινα αγοράζουν μόνον φυτά που συνοδεύονται από Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο. Σε περίπτωση που έμπορος έχει αγοράσει παρτίδα φυτών σε συσκευασία η οποία φέρει ένα μόνο διαβατήριο, και θέλει να τα εμπορευτεί μεμονωμένα, μπορεί, μετά από συνεννόηση με την αρμόδια Δ.Α.Ο.Κ., να ζητήσει και να τυπώσει δικά του διαβατήρια, τα οποία σ’ αυτήν την περίπτωση ονομάζονται «διαβατήρια αντικατάστασης».

Οι επαγγελματίες παραγωγοί οι οποίοι αγοράζουν φυτά για φύτευση σε οπωρώνες από φυτωριούχους ή από εμπόρους, υποχρεούνται να αγοράζουν μόνον φυτά που συνοδεύονται από Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο, και να το φυλάσσουν για ένα (1) τουλάχιστον έτος, προκειμένου να είναι διαθέσιμο σε ενδεχόμενο έλεγχο. Έχουν επίσης την υποχρέωση για κάθε νέα φύτευση που πραγματοποιούν να ενημερώνουν την αρμόδια Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής.

Οι ερασιτέχνες οι οποίοι αγοράζουν μεμονωμένα φυτά για φύτευση, θα πρέπει επίσης να προμηθεύονται φυτά με Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο.

Σε όλους εκείνους που διακινούν (φυτωριούχοι, έμποροι) ή προμηθεύονται (αγρότες, ερασιτέχνες) φυτά εσπεριδοειδών χωρίς φυτοϋγειονομικά διαβατήρια, επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται στο Νόμο 2147/1952 και τις τροποποιήσεις του (διοικητικό πρόστιμο από 1467,35 ως 5869,40 € και φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και χρηματική ποινή 1467,35 € τουλάχιστον), ενώ τα φυτά κατάσχονται και καταστρέφονται.

Παρακαλούνται όλοι οι καλλιεργητές εσπεριδοειδών, αμέσως μόλις παρατηρούν ύποπτα συμπτώματα στα δέντρα τους, όπως απότομη και ανεξήγητη ξήρανση κλάδων ή και ολόκληρων δέντρων ή δέντρα με καχεκτική ανάπτυξη, να ειδοποιούν άμεσα την Υπηρεσία μας.



ΠΗΓΕΣ

Εμφάνιση τριστέτσας σε εσπεριδοειδή

Τριστέτσα